Euvarroa Sinhai

Το Euvarroa Sinhai είναι ένα άκαρι το οποίο προσβάλλει την κοινή μέλισσα, αλλά γνωρίζουμε ελάχιστα πράγματα για αυτό. Προέρχεται από τη μελιτοφόρο μέλισσα Άπις Φλορέα (Apis Florea) η οποία ενδημεί στην υποτροπική και τροπική ζώνη της Ασίας. Το άκαρι μολύνει τα μελίσσια των μελισσοκόμων περιστασιακά, όταν στην περιοχή υπάρχουν μελίσσια Apis Florea. Ίσως στο μέλλον το άκαρι να εξαπλωθεί στην κοινή μέλισσα και τότε θα απασχολήσει τις επόμενες γενιές μελισσοκόμων. Είναι, εξάλλου, συχνό αρκετοί εχθροί των μελισσών να έχουν αφετηρία άλλο είδος και τοπικό χαρακτήρα και να φτάνουν να παγκοσμιοποιούνται. Σε αυτό το άρθρο θα γίνει μία επισκόπηση του ακάρεος (προέλευση, βιολογία κτλ) και θα αναλυθεί κατά πόσο αποτελεί κίνδυνο για τη μελισσοκομία.

Τα μελίσσια, κυρίως αυτά της ζωοτεχνίας, προσβάλλονται συνεχώς από παράσιτα άλλων ειδών. Κάτι αναπόφευκτο, μιας και δύσκολα βρίσκει κανείς μέρος του πλανήτη που να μην έχει εισαχθεί η Δυτική Μελιτοφόρος Μέλισσα. Σε τέτοιου τύπου μολύνσεις (από ένα είδος σε άλλο είδος) το εκάστοτε παράσιτο οδηγείται σε αναπαραγωγικό και βιοτικό αδιέξοδο κι έτσι χάνεται. Υπάρχει όμως ο σπάνιος κίνδυνος ένα παράσιτο να κάνει αυτό που λέμε αλλαγή ξενιστή και να παρασιτίσει πλέον στο νέο είδος. Αυτό έχει συμβεί σε αρκετές επιζωοτίες με τις πιο γνωστές αυτή της βαρρόα και του Tropilaelaps

Εικ 1: Διασπορά της Apis Florea και του Euvarroa Sinhai. © Sémhur / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-4.0

Η μόλυνση των μελισσιών από το Euvarroa Sinhai παρατηρείται όταν συνυπάρχουν τα εισηγμένα μελίσσια της Apis Mellifera με τα άγρια μελίσσια της Apis Florea, η οποία έχει ξεφύγει γεωγραφικά και πλέον είναι εισβολικό είδος [1]. Κάθε μόλυνση της κοινής μέλισσας από το Euvarroa Sinhai δεν σημαίνει ότι το άκαρι θα αλλάξει ξενιστή, υπάρχει όμως ένα μικρό ρίσκο να συμβεί κάτι τέτοιο και τότε θα πυροδοτηθεί άλλη μία επιζωοτία για την Δυτική Μέλισσα.

Περιγραφή και Βιολογία

Το άκαρι περιγράφηκε στη διεθνή βιβλιογραφία μόλις το 1974 από τη Mercedes Delfinado και τον Edward Baker, ένα ζευγάρι εντομολόγων-ακαρεολόγων. Το θηλυκό έχει διαστάσεις ιδιοσώματος περ. 1.0 x 1.0 χιλιοστά (το μισό μέγεθος από μία βαρρόα) και η ραχιαία του πλευρά έχει υπερτρίχωση και τα χαρακτηριστικά «μαστίγια» [2], [4]. Τα Βαρρόα και τα Euvarroa ανήκουν στην ίδια οικογένεια, αυτή των βαρροειδών (Varroidae). Στα Ελληνικά το άκαρι μπορεί να αποδοθεί ως «Ευβαρρόα Σίνχαϊ». Το όνομά Σίνχαϊ δόθηκε για να τιμήσει τον επιστήμονα Ranendra Sinha, εντομολόγο ινδικής καταγωγής [3].

Εικ 2: Εικονογράφηση 2 ώριμων θηλυκών ακάρεων Ευβαρρόα και βαρρόα. Το φωτογραφικό υλικό από την Euvarroa είναι σπάνιο. Για λόγους πνευματικών δικαιωμάτων δεν δημοσιεύονται φωτογραφίες.

Το Ευβαρρόα είναι υποχρεωτικό παράσιτο των μελιτοφόρων μελισσών πράγμα που σημαίνει ότι χρειάζεται το μελίσσι (γόνο και μέλισσες) ώστε να μπορέσει να ζήσει και να αναπαραχθεί. Ο αναπαραγωγικός του κύκλος στο γόνο της Apis Florea περιγράφεται στη βιβλιογραφία ως «παρόμοιος με το Varroa Jacobsoni» [4]. Τα Ευβαρρόα παρασιτούν από φυσικού τους στον κηφηνόγονο [2], [4], [5], και βρίσκονται πολύ σπάνια ή καθόλου στον εργατικό γόνο της Apis Florea [4], [5]. Το άκαρι σε απουσία κηφηνόγονου προτιμά να παρασιτεί για πολύ μεγάλα διαστήματα πάνω στις ακμαίες εργάτριες.

Στις ενήλικες μέλισσες Νάνους η Ευβαρρόα Σίνχαϊ παρασιτεί σε διαφορετικούς στερνίτες της κοιλιάς απ’ ότι η βαρρόα, σχηματίζοντας μία μικρή, ευδιάκριτη προεξοχή [6]. Όπως και στη Βαρρόα, το θηλυκό άκαρι όταν είναι πάνω στην ενήλικη μέλισσα είναι σε φάση παρασιτισμού και τροφοληψίας. Μάλιστα, το άκαρι αφοδεύει μετά τα γεύματά του αφήνοντας ευδιάκριτα λευκά στίγματα στο σημείο του παρασιτισμού [6], σε αντίθεση με τη Βαρρόα η οποία αφοδεύει όταν βρίσκεται μέσα στο κελί με το γόνο. Τα μαλακά τμήματα κάτω από τα λέπια του εξωσκελετού της μέλισσας δίνουν στο άκαρι πρόσβαση στο αιμόκοιλο της μέλισσας. Σε εργαστηριακές δοκιμές η επιβίωση του Euvarroa sinhai στην ακμαία Apis mellifera ήταν 53% σε σύγκριση με 70% στην Apis florea και 8% στην Apis cerana [6].

Προέλευση

Όπως αναφέρθηκε, ο αυθεντικός ξενιστής του Ευβαρρόα Σίνχαϊ είναι το άγριο είδος Apis Florea, η κόκκινη μέλισσα-νάνος. Η Apis Florea έχει ξεπεράσει τη φυσική γεωγραφική οριοθέτησή της και συγκαταλέγεται στα εισβολικά είδη, κάνοντας της εμφάνισή της ακόμη και στη Μάλτα το 2024 [9]. Είναι μη μελισσοκομικό είδος το οποίο φωλιάζει στα ανοιχτά σε μία μόνο κερήθρα, αλλά το μέλι του το μαζεύουν μαζί με την κερήθρα και το εμπορεύονται σε ασιατικές χώρες. Ο τρόπος με τον οποίο η Ευβαρρόα μεταδίδεται από τη μέλισσα νάνο στην κοινή μέλισσα (Apis Mellifera) είναι μέσω της λεηλασίας και όταν τα δύο είδη επισκέπτονται τα ίδια λουλούδια [7]. Η Apis florea είναι μεγάλη λεηλάτρια προς τα άλλα είδη κι έτσι φαίνεται να μεταδίδει το άκαρι.

Εικ 1: Apis Florea. Οι μέλισσες αυτές συνήθως πλέκουν μια μονή κερήρθα γύρω από κλαδιά σε σκιώδες σημείο από το οποίο όμως μπορούν να καταλάβουν που βρίσκεται ο ήλιος. Εδώ φωλιάζουν στη σκιά ενός βράχου. [8]

Η πληθυσμοί του Ευβαρρόα οι οποίοι καταλήγουν στα μελίσσια της Δυτικής μέλισσας είναι πολύ μικροί, της τάξεως των λίγων ατόμων. Για να δώσουμε ένα σημείο αναφοράς, σε μέσο συμβατικό μελίσσι σε περιοχή όπου ενδημεί η μελίσσια Apis Florea οι παγίδες φυσικής πτώσης έπιαναν ένα άκαρι ανά περίπου 23 ημέρες [7]. Το άκαρι δεν έχει μελετηθεί στις περιοχές όπου έχει εισβάλλει η Apis Florea και η κατάσταση του είναι άγνωστη.

Προϊστορία και Ταξινομική

Η Ευβαρρόα και η βαρρόα έχουν κοινό πρόγονο ο οποίος πιθανόν να παρασιτούσε στην Ασία στις μελιτοφόρες μέλισσες του ύστερου μειόκαινου αιώνα, δηλαδή μεταξύ 11.6 και 5.3 εκαττομύρια χρόνια πριν. Αυτό συνάγεται από την γεωγραφική διασπορά των μελιτοφόρων μελισσών που γνωρίζουμε από την επιστήμη της παλαιομελιττολογίας [10], και από το φυλογενετικό δέντρο των υπάρχοντων ειδών. Παράλληλα με το γεωγραφικό διαχωρισμό και την ειδογένεση των μελιτοφόρων πιθανώς να συντελέστηκε και η ειδογένεση των βαρροειδών από τον κοινό πρόγονο. Το περίεργο είναι ότι οι μεγάλες μελιτοφόρες (Apis dorsata, Apis Laboriosa κτλ) δεν έχουν τα δικά τους βαρροειδή, κάτι που θα επιβεβαίωνε την παραπάνω υπόθεση [11]. Ίσως αυτό να είχε γίνει αλλά εκτοπισμό τους από τα ακάρεα του γένους Tropilaelaps. Τα βαρροειδή απουσίαζαν έως τα μέσα του 19ου αιώνα από την Apis Mellifera κάτι αναμενόμενο μιας και οι πρόγονοι από αυτό το είδος απομονώθηκαν γεωγραφικά την εποχή των παγετώνων.

Τα υπάρχοντα είδη των βαρροειδών και οι αυθεντικοί ξενιστές τους παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα. Η προέλευση του Varroa Underwoodi δεν ειναι γνωστή, λόγω μεγάλης γεωγραφικής εξάπλωσης.

ΓένοςΕίδοςΑρχικός Ξενιστής
VarroaV. DestructorApis Cerana
V. JacobsoniApis Cerana
V. UnderwoodiA. Cerana,
A. Nigrocincta,
A. Nuluensis
V. RindereriApis Koschevnikovi
EuvarroaE. SinhaiApis Florea
E. UnderwoodiApis Andreniformis

Μία δεύτερη υπόθεση θα μπορούσε να τοποθετήσει τη προσβολή των μελιτοφόρων μελισσών της νοτιανατολικής ασίας από τον πρόγονο των βαρροειδών χρονικά μεταγενέστερα, μετά τον σχηματισμό των σημερινών ειδών. Κάτι τέτοιο προϋποθέτει πολλές αλλαγές ξενιστή. Όπως και να έχει, αυτό πρέπει να συνέβει εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν, ίσως και περισσότερο.

Μελλοντικά Προβλήματα

Όπως προαναφέρθηκε το άκαρι βρίσκεται περιστασιακά στα μελίσσια των μελισσοκόμων της Ασίας [2], αλλά συναντά φραγμούς και δεν μπορεί να εξαπλωθεί περαιτέρω. Το καίριο ερώτημα είναι εάν είναι σε θέση να κάνει αλλαγή ξενιστή και τελικά εξαπλωθεί στην Apis mellifera. Οι επιστήμονες Kavinseksan και Wongsiri, οι οποίοι είναι ειδικοί στα ακάρεα, αναφέρουν ότι το άκαρι Eυβαρρόα δεν αναπαράγεται στο γόνο της κοινής μέλισσας (Apis Mellifera) σε φυσικές συνθήκες [7]. Υποστηρίζουν ότι δεν έχει βρεθεί ευβαρρόα μετά από ξεσκέπασμα γόνου A. Mellifera. Ωστόσο το μεγάλο ερωτηματικό παραμένει, μιας και η ευβαρρόα έχει την ικανότητα να αναπαραχθεί και να τραφεί στο γόνο της Apis Mellifera, κάτι που έχει επιβεβαιωθεί πειραματικά στο εργαστήριο [12].

Το ευβαρρόα μελετήθηκε για ένα διάστημα γύρω στο ’80-’90. Τότε υπήρχε ο φόβος ότι όλα τα παράσιτα των άγριων ειδών μελιτοφόρων θα κατέληγαν παράσιτα της Ευρωπαϊκής μελιτοφόρου, βρίσκοντας παρθένο έδαφος. Οι φόβοι βγήκαν αληθινοί μιας και πλέον έχουν καταγραφεί αρκετές αλλαγές ξενιστή στα παράσιτα αυτά. Αλλά το Ευβαρρόα ξεχάστηκε, ίσως γιατί ποτέ δεν δημιούργησε πρόβλημα σε μελισσοκόμο.

Ειδικότερα, στο Varroa Destructor η αλλαγή ξενιστή έχει διαπιστωθεί 2 φορές [13], [14], [15]. Άλλη μία παλιότερη αλλαγή ξενιστή σημειώθηκε στη Ρωσία σε περιοχή του Βλαδιβοστόκ (Πριμόρσκι Κράι) πιθανώς γύρω στο 1860. H πολύ παλιά αυτή αλλαγή δεν οδήγησε σε επιζωοτία, αλλά σε μέλισσες με μεγάλη αντίσταση στη βαρρόα, πιθανώς λόγω της απομόνωσης που επικρατούσε τότε. Το άλλο είδος varroa, το V.  Jacobsoni, άλλαξε ξενιστή στην Παπούα Νέα Γουινέα [16]. Τέλος, δύο είδη Τροπιλέιλαψ προσβάλλουν και αυτά τον γόνο της Δυτικής Μελιτοφόρου.

Το βασικό θέμα με όλες αυτές τις αλλαγές ξενιστή είναι ότι κάνεις δεν τις εντόπισε στην αρχή τους, και επομένως κανείς δεν μπόρεσε να παρατηρήσει το φαινόμενο στην εξέλιξή του. Οι πρώτες εικασίες που είχαν γίνει, μάλιστα, είχαν πέσει έξω τοπολογικά αλλά και ταξινομικά, λόγω έλλειψης μέσων έρευνας. Δηλαδή δεν εντόπιζαν ούτε τις πηγές της κάθε επιζοωτίας, ούτε ξεχώριζαν το σωστό είδος παρασίτου. Έτσι, δεν ξέρουμε την συνθήκη που επικράτησε σε κάθε περίπτωση. Άλλοτε μπορεί να είχαμε ένα πολύ μικρό πληθυσμό του παρασίτου ο οποίος να προσαρμόστηκε στον νέο ξενιστή. Άλλοτε μπορεί να είχαμε υπερχείλιση παρασίτων σε μεγάλους αριθμούς και συνεχείς επιμολύνσεις από το ένα είδος στο άλλο, ώστε να ξεκινήσει τελικά ένας βιώσιμος κύκλος στον νέο ξενιστή (parasite spillover). Δεν ξέρουμε επίσης τον ρόλο τον οποίο έπαιξε ο ανθρώπινος παράγοντας.

Ανακεφαλαιώνοντας τους κινδύνους, τα σημεία εναντίον μας είναι η ήδη υπαρκτή δυνατότητα αναπαραγωγής του Ευβαρρόα στον γόνο, η εισβολή της Apis Florea σε νέες τοποθεσίες και η μεγάλη τάση της για λεηλασία. Τα σημεία υπέρ μας είναι ότι το ευβαρρόα φαίνεται να είναι ιδιαίτερα εξειδικευμένο στην Apis florea, δεν έχει σχεδόν καθόλου προτίμηση στον εργατικό γόνο και δεν φαίνεται κάποια εξελικτική πίεση που θα το ωθήσει να αλλάξει. Ένα άλλο θετικό σημείο μέσα στη γενικότερη ατυχία, είναι ότι η Ευβαρρόα έρχεται σε ανταγωνισμό με τα άλλα δύο ενζωοτικά ακάρεα (Βαρρόα και Τροπιλέιλαψ) [17], κάτι που την εμποδίζει ως ένα βαθμό. Όμως, τίποτα δεν μας εγγυάται ότι η διπλή μόλυνση με Βαρρόα και Τροπιλέιλαψ δεν μπορεί να γίνει τριπλή. Τέλος, η συνύπαρξη της Ευρωπαικής Μελιτοφόρου με την Apis Florea μετρά περισσότερα από 75 χρόνια, μετά από τη μαζική εισαγωγή της πρώτης στη Νοτιανατολική Ασία. Μοιάζει αρκετά αισιόδοξο το γεγονός ότι όλο αυτό το διάστημα το παράσιτο δεν έχει ενοχλήσει την μελισσοκομία. Είναι ενδεικτικό ότι το παράσιτο «κάθεται στα αυγά του». Κάτι τέτοιο, αν και καθησυχαστικό, δεν μας διασφαλίζει, βέβαια, ένα ήσυχο μέλλον.

Γιώργος Μήτσικας,
5 Αυγούστου 2025

**Δεν επιτρέπεται η αναδημοσίευση του άρθρου (reblogging κτλ), η αναπαραγωγή του (ολική/μερική) και η χρήση – αναπαραγωγή των φωτογραφιών χωρίς την άδεια του συντάκτη. Επιτρέπεται η κοινοποίηση του συνδέσμου/link στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.**

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

  1. El-Niweiri MAA, Moritz RFA, Lattorff HMG. The Invasion of the Dwarf Honeybee, Apis florea, along the River Nile in Sudan. Insects. 2019 Nov 15;10(11):405. doi: 10.3390/insects10110405. PMID: 31731633; PMCID: PMC6920986.
  2. Kitprasert, C. (1994). Parasitism by the brood mite, Euvarroa sinhai Delfinado and Baker (Acari: Varroidae) on the dwarf honey bee, Apis florea F.(Hymenoptera: Apidae) in Thailand.
  3. Μάλλον δόθηκε από τους Delfinado και Baker όπως έκαναν και στο είδος Tetranychus Sinhai.
  4. Akratanakul, P. (1975). Biology and systematics of bee mites of the family Varroidae (Acari: Mesostigmata).
  5. Kapil, R. P., & Aggarwal, K. (1989). OBSERVATIONS ON REPRODUCTION AND SEASONAL POPULATION TRENDS OF EUVARROA SINHAI (MESOSTIGMATA: VARROIDAE) IN INDIA. Progress in acarology, 2, 277.
  6. Koeniger, N., Koeniger, G., De Guzman, L. I., & Lekprayoon, C. (1993). Survival of Euvarroa sinhai Delfinado and Baker (Acari, Varroidae) on workers of Apis cerana Fabr, Apis florea Fabr and Apis mellifera L in cages. Apidologie, 24(4), 403-410.
  7. Kavinseksan, B., & Wongsiri, S. (2016). Grooming behavior of Apis dorsata Fabricius, Thai commercial, and Primorsky honey bees (Apis mellifera Linnaeus) to the bee mite Euvarroa sinhai Delfinado & Baker. Journal of Asia-Pacific Entomology, 19(2), 359-363.
  8. By Persium – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=155888302
  9. Uzunov, A., Galea, T., Chen, C., Cilia, G., Costa, C., & Mifsud, D. (2024). Apis florea in Europe: first report of the dwarf honey bee in Malta. Journal of Apicultural Research, 63(5), 1122–1125. https://doi.org/10.1080/00218839.2024.2386888
  10. Greater past disparity and diversity hints at ancient migrations of European honey bee lineages into Africa and Asia. Journal of Biogeography, 40(10), 1832-1838.
  11. Ευβαρρόα Βρίσκονται κάτω από φωλιές Apis Dorsata [1], αλλά είναι από επιμόλυνση.
  12. Mossadegh, M. S. (1990). Development of Euvarroa sinhai (Acarina: Mesostigmata), a parasitic mite of Apis florea, on A. mellifera worker brood. Experimental & applied acarology, 9(1), 73-78.
  13. Anderson, D. L., & Trueman, J. W. H. (2000). Varroa jacobsoni (Acari: Varroidae) is more than one species. Experimental & applied acarology, 24(3), 165-189.
  14. Navajas, M., Anderson, D. L., De Guzman, L. I., Huang, Z. Y., Clement, J., Zhou, T., & Le Conte, Y. (2010). New Asian types of Varroa destructor: a potential new threat for world apiculture. Apidologie, 41(2), 181-193.
  15. Ξέρουμε για 2, μία αρκετά παλιά με αφετηρία την Ιαπωνία στα τέλη του 19ου αιώνα και άλλη μία με αφετηρία την Κορέα ή κάπου βορειότερα. Kaise, S., & Hoshiba, H. (2023). Revisiting the History of Parasite Conversion of Varroa destructor to Apis mellifera–the Parasitic Shift Occurred as Early as 1898?. Bee World, 100(3-4), 71-74.
  16. Roberts, J. M. K., Anderson, D. L., & Tay, W. T. (2015). Multiple host shifts by the emerging honeybee parasite, Varroa jacobsoni. Molecular Ecology, 24(10), 2379-2391.
  17. Sammataro, D., Gerson, U., & Needham, G. (2000). Parasitic mites of honey bees: life history, implications, and impact. Annual review of entomology, 45(1), 519-548.

Leave a comment

Website Powered by WordPress.com.

Up ↑